Jakie mogą być przyczyny obrzęku kończyn dolnych?

Obrzęki kończyn dolnych to częsty objaw zgłaszany przez pacjentów przy okazji wizyt u lekarza rodzinnego. Jest to spowodowane faktem, że wiele patologii toczących się w naszym organizmie, z pozoru mających mało wspólnego z kończynami dolnymi, skutkuje występowaniem obrzęków. O jakich zaburzeniach mogą świadczyć obrzęki kończyn dolnych?

• Jak powstają obrzęki?
• Obrzęki pochodzenia sercowego
• Obrzęki pochodzenia nerkowego i wątrobowego
• Obrzęki chłonne

Jak powstają obrzęki?

Na początku warto wyjaśnić czym właściwie jest obrzęk. Jest to gromadzenie się płynu obrzękowego poza komórkami budującymi nasz organizm i poza naczyniami. Istnieje wiele mechanizmów ich powstawania, często nakładających się na siebie z powodu różnych dolegliwości występujących u tego samego pacjenta. [1] Najczęściej obrzęki są spowodowane wzrostem ciśnienia krwi, która zalega w małych naczyniach, np. kończyn dolnych. W taki właśnie sposób powstają obrzęki, nawet u młodych osób, które przez cały dzień pracowały w tej samej pozycji, siedzącej czy stojącej. Inną przyczyną powstawania obrzęków jest spadek tzw. ciśnienia onkotycznego, związanego ze spadkiem stężenia białka w osoczu krwi np. na skutek chorób wątroby czy nerek. Obrzęk może być też spowodowany zwiększeniem przepuszczalności małych naczynek np. przy towarzyszącym stanie zapalnym. [1]

Obrzęki pochodzenia sercowego

Powstawanie obrzęków kończyn dolnych może być objawem wielu chorób naszego układu krążenia, które mówiąc krótko prowadzą do niewydolności serca. Osłabione serce nie jest w stanie pompować krwi z odpowiednią siłą, co skutkuje zaleganiem krwi w naczyniach, doprowadzających krew do serca, czyli żyłach, także kończyn dolnych. Ponadto nerki, do których dopływa zbyt mała ilość krwi pompowana przez osłabione serce, błędnie odczytują ten sygnał, interpretując go jako zmniejszenie objętości krwi w całym organizmie, np. na skutek odwodnienia. Uruchamiają więc systemy kompensacyjne, mające na celu zatrzymanie większej ilości płynów w organizmie, co jedynie nasila problem. [1][3] Obrzęki sercopochodne lokalizują się na najniższych partiach ciała. U pacjentów chodzących są to więc kończyny dolne, a u leżących okolica lędźwiowa. Typowo są to tzw. obrzęki ciastowate, czyli po ich uciśnięciu palcem, bardzo wolno zanika ślad. [1][3]

Obrzęki pochodzenia nerkowego i wątrobowego

Obrzęki pochodzenia nerkowego powstają głównie w mechanizmie wspomnianego już spadku ciśnienia onkotycznego. Przewlekła choroba nerek prowadzi do upośledzenia jej funkcjonowania. Chora nerka nie jest w stanie wydajnie oszczędzać różnych składników, w tym białek np. albumin, które organizm zaczyna tracić w coraz większych ilościach z moczem (mikro- lub makroalbuminuria). Mamy wówczas do czynienia ze stanem, nazywanym hipoalbuminemią, prowadzącą do powstawania obrzęków. [1][4] Obrzęki pochodzenia wątrobowego powstają w tym samym mechanizmie. Hipoalbuminemia jest tu jednak związana z obniżeniem produkcji albumin przez niewydolną wątrobę. [1] Obrzęki pochodzenia nerkowego i wątrobowego lokalizują się początkowo, zależnie od pozycji ciała, a w późniejszym etapie dotyczą głównie kończyn dolnych. Chory na pierwszy rzut oka może nie zauważyć zatrzymania w ustroju, nawet 4 dodatkowych litrów płynu, ale da się to zaobserwować na podstawie regularnych pomiarów masy ciała. [1]

Obrzęki chłonne

Inną grupą obrzęków, powstających w nieco innym mechanizmie niż powyższe, ale o których warto wspomnieć są obrzęki chłonne. Jest to efekt zastoju chłonki przede wszystkim w tkance podskórnej danej okolicy ciała na skutek uszkodzenia lub zaburzeń drożności naczyń chłonnych. [1] W okolicy kończyn dolnej jednostronny obrzęk najczęściej jest powikłaniem stanów zapalnych skóry, naczyń czy węzłów chłonnych. Klasycznym przykładem może tu być nawracająca róża, czyli choroba zakaźna wywoływana przez bakterie paciorkowca. Prowadzi to do zwłóknienia w obrębie naczyń chłonnych lub okolicznych tkankach, co prowadzi do zwężenia ich światła i utrudnienia odpływu chłonki. [1][2]